'Laten we er samen voor zorgen dat vrouwen op een sollicitatie nooit meer hoeven te liegen over hun kinderwens'

08 februari 2019

Op 8 februari verscheen op www.knack.be onderstaand opiniestuk over zwangerschaps- en moederschapsdiscriminatie, geschreven door Liesbet Stevens (adjunct-directeur van het Instituut).
Diezelfde dag werd ook het college Waarom mogen zwangere vrouwen liegen?, dat Liesbet Stevens gaf aan de Universiteit van Vlaanderen, online gepubliceerd.


'Laten we er samen voor zorgen dat vrouwen op een sollicitatie nooit meer hoeven te liegen over hun kinderwens'

'Gezinsuitbreiding is een privégebeuren, maar de verantwoordelijkheid om gezin en werk verenigbaar te maken is een opdracht voor ons allemaal', schrijft Liesbet Stevens naar aanleiding van haar college voor de Universiteit Van Vlaanderen.

Wilt u kinderen?' en 'Is uw gezin compleet?'. Het zijn vragen die vrouwelijke kandidaten wel eens voorgelegd krijgen tijdens hun sollicitatiegesprek. Eigenlijk mag een toekomstige werkgever dergelijke vragen niet stellen, want die informatie is niet relevant om te bepalen of je de nodige competenties voor de job hebt. Als je er toch mee geconfronteerd wordt, heb je als sollicitant daarom het volste recht om er niet op te antwoorden en - omdat niet antwoorden soms onmogelijk is - zelfs om erover te liegen. Eerlijk antwoorden op dit soort vragen leidt namelijk nog vaak tot discriminatie omwille van je zwangerschap of moederschap. Als je als zwangere vrouw niet het risico liep om door je zwangerschap of kinderwens geweigerd te worden voor een job, dan zou je er ook niet over hoeven te liegen.

Hoewel vrouwen zich intussen al vele jaren massaal op de arbeidsmarkt begeven, zijn zwangerschaps- en moederschapsdiscriminatie anno 2019 nog steeds een belangrijk maatschappelijk probleem. Studies van het Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen tonen aan dat 75% van de jonge moeders geconfronteerd werd met minstens één vorm van discriminatie of andere negatieve gevolgen naar aanleiding van hun zwangerschap. Sommige vrouwen lopen extra risico om gediscrimineerd te worden. Laagopgeleide vrouwen, vrouwen met een niet-Belgische nationaliteit, zelfstandigen, vrouwen die als interim of met een tijdelijk contract werken, vrouwen die een moeilijke zwangerschap doormaken en werkneemsters met een fysieke of mentale beperking hebben bijvoorbeeld veel meer kans om negatieve gevolgen te ondervinden.

Ruim vier op de tien van de werkgerelateerde meldingen die het Instituut in 2017 ontving, ging over zwangerschaps- en moederschapsdiscriminatie. Vrouwen getuigen dat ze niet aangeworven werden omdat ze kinderen wilden, dat ze ontslagen werden nadat ze hun zwangerschap meldden, dat ze moeilijkheden ervoeren bij het plannen van prenatale consultaties of dat ze na hun terugkeer uit moederschapsverlof niet meer dezelfde carrièremogelijkheden kregen als collega's.

De meldingen die het Instituut over zwangerschapsdiscriminatie ontvangt, zijn maar het topje van de ijsberg. Onderzoek toont immers aan dat slechts een klein percentage van de vrouwen die problemen ervaart ook effectief klacht neerlegt. Mogelijke verklaringen zijn dat werkneemsters en werkgevers onvoldoende vertrouwd zijn met de wettelijke bescherming en dat vrouwen, uit vrees voor repercussies of bij gebrek aan financiële mogelijkheden, hun rechten vaak niet durven doen gelden.

Om (toekomstige) moeders te informeren over zwangerschaps- en moederschapsdiscriminatie op het werk en over hun rechten als werkneemsters, lanceerde het Instituut in oktober 2017 de campagne 'Mama blijft aan boord'. Die campagne worp zijn vruchten af: het aantal meldingen dat het Instituut in 2017 ontving over zwangerschaps- of moederschapsdiscriminatie op het werk verdubbelde tegenover het jaar daarvoor. De campagne maakte vrouwen bewust van hun rechten en informeerde hen over waar ze met hun vragen terecht kunnen. Er dient dan ook nog meer ingezet te worden op het informeren van zwangere vrouwen over hun rechten. Weet bijvoorbeeld iedere zwangere vrouw dat je tijdens de werkuren op consultatie mag bij de gynaecoloog met behoud van loon, als dit niet buiten de werkuren mogelijk is? Of dat je als zwangere werkneemster beschermd bent tegen ontslag van zodra je werkgever op de hoogte is van je zwangerschap tot de maand die volgt op het einde van je zwangerschapsverlof? Of dat je bij terugkeer het recht hebt op je vroegere of minstens een gelijkwaardige job?

Vrouwen onderschatten bovendien wat ze hebben meegemaakt en herkennen het zelf niet als een vorm van discriminatie. Soms voelen vrouwen zich zelfs verantwoordelijk voor de nadelige behandeling die ze ondergaan. Ze zijn vaak ook bang om hun job te verliezen als ze tegen hun werkgever zouden optreden of ze denken dat een klacht niets zal opleveren omdat een gerechtelijke procedure te duur zal zijn. Vandaar dat de juridische bijstand die het Instituut gratis en in alle vertrouwelijkheid kan bieden zo belangrijk is. Steeds meer slachtoffers vinden trouwens de weg naar het Instituut.

Voor alle duidelijkheid: heel wat werkgevers reageren positief op het nieuws van een nakende geboorte en zorgen goed voor hun zwangere werkneemsters. Maar er zijn ook werkgevers die de zwangerschap van een werkneemster als een probleem of een gebrek aan loyaliteit ervaren. Werkgevers moeten de bestaande wetgeving respecteren en mogen zwangere vrouwen niet discrimineren. Dat is trouwens niet alleen voor die zwangere werkneemster belangrijk maar ook voor de onderneming zelf. Goede werkkrachten haken immers sneller af wanneer ze merken dat ze na een geboorte hun gezin niet vlot kunnen combineren met hun job, of dat ze kansen missen omwille van hun zwangerschap.

Werkgevers denken dan ook best op voorhand na over hoe ze kunnen omgaan met de afwezigheid van een zwangere werkneemster. Zo kan een vast beleid van vervangingen de praktische organisatie van het werk opvangen. Werkgevers kunnen best duidelijk maken wat hun organisatie doet om de combinatie werk-gezin te vergemakkelijken. Een goed beleid rond work-life-balance is trouwens niet enkel belangrijk voor vrouwen. Ook vaders zijn vragende partij voor een beter evenwicht en kunnen het slachtoffer worden van discriminatie wanneer zij ervoor kiezen om vaderschaps- of ouderschapsverlof op te nemen.

Het Instituut staat klaar voor werkneemsters en werkgevers. Vrouwen en mannen kunnen ons contacteren om informatie in te winnen over hun rechten of om een klacht neer te leggen. Werkgevers kunnen dan weer bij ons terecht voor vragen over de wetgeving of over het uitwerken van een gendervriendelijk beleid. Gezinsuitbreiding is een privégebeuren, maar de verantwoordelijkheid om gezin en werk verenigbaar te maken is een opdracht voor ons allemaal. Laat ons er als samenleving voor zorgen dat geen enkele vrouw nog over haar kinderwens hoeft te liegen.