Brussel, 19 december 2023 - Onderzoek toont aan dat het risico op geweld toeneemt tijdens een scheiding, en specifiek op dodelijk geweld. Het Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen heeft in recent onderzoek gekeken naar de middelen waarover familierechters, het openbaar ministerie en notarissen beschikken om geweld tussen (bijvoorbeeld) partners bij echtscheiding beter op te sporen. De analyse is duidelijk: professionals beschikken niet altijd over de informatie, middelen of een passend wetgevend kader. België moet daarom zijn inspanningen opvoeren om slachtoffers van geweld en kinderen in echtscheidingszaken beter te beschermen. Het Instituut maakte concrete aanbevelingen, die gisteren aan de bevoegde ministers bezorgd werden.
"Er is een verband tussen (ex-)partnergeweld en echtscheidingen. Van je partner scheiden doorbreekt de geweldspiraal niet. Integendeel, het kan zelfs de grootste risicofactor voor dodelijk geweld zijn", zegt Michel Pasteel, directeur IGVM.
De betrokken professionals onderstrepen het belang van voldoende opgeleid worden rond wat (ex-)partnergeweld is, welke signalen van potentieel geweld ze kunnen opmerken en hoe zij kunnen ingrijpen. Vooral bij vechtscheidingen of situaties van contactbreuk dringt een proactieve detectie zich op om een escalatie van geweld te voorkomen. Daarom beveelt het Instituut de creatie aan van een meldcode, vergezeld van een handleiding, die professionals informeert over mogelijke signalen van geweld en hun handelingsmogelijkheden in relatie tot hun beroepsgeheim. Verder dringen een aantal concrete wetswijzigingen in het Gerechtelijk en Burgerlijk Wetboek zich op om slachtoffers van (ex-)partnergeweld beter te beschermen bij een echtscheiding. Ten slotte vraagt het Instituut om het Openbaar Ministerie opnieuw verplicht aanwezig te laten zijn op zittingen van echtscheidingen, eventueel digitaal.
Michel Pasteel, directeur IGVM: "Voor heel wat maatregelen die een familierechter kan nemen worden enkel fysiek en/of seksueel partnergeweld in rekening genomen. Het is erg belangrijk dat ook psychisch en economisch partnergeweld wordt opgenomen in de wetsartikelen die de reactiemogelijkheden van familierechters bepalen. Wanneer een slachtoffer bijvoorbeeld goedbedoeld de woning krijgt toegekend, maar wel alleen in staat voor de huur of lening, kan dit een enorme bijkomende impact op het slachtoffer hebben. Hierover sensibiliseren is belangrijk."
De aanbevelingen volgen op een studiedag afgelopen september met verschillende beroepsgroepen (zoals familierechters en notarissen), ervaringsdeskundigen en beleidsmakers.
De door het Instituut gepubliceerde studie werd uitgevoerd in samenwerking met de universiteiten van Hasselt en Namen. Familierechters, het Openbaar Ministerie en notarissen werden geïnterviewd over hun praktijken om een analyse de maken van de maatregelen die ze nu nemen en het mogelijke gebrek aan middelen om geweld tussen (ex-)partners te voorkomen. Ten eerste herkennen professionals signalen van (ex-)partnergeweld niet, en zo ook de risico’s op een mogelijke escalatie. Bij vermoedens van geweld twijfelen ze nog vaak wat ze er mee moeten doen. Die brug naar hulpverlening is een tweede probleem. Bovendien zijn daar lange wachtlijsten. Ten derde kan een gebrekkige informatiedoorstroom tussen de verschillende rechtbanken onderling en tussen de familierechter en het Openbaar Ministerie zorgen voor een oordeel van de familierechter dat de veiligheid niet noodzakelijkerwijs garandeert. De eerder vermelde aanbevelingen kunnen deze problemen verhelpen.
Relatiebreuk en geweld
Een relatiebreuk of echtscheiding vormt een gevaarlijke periode voor slachtoffers van partnergeweld, zeker wanneer de breuk niet door een van de partners wordt geaccepteerd. De meerderheid van de vrouwen die het slachtoffer werd van partnergeweld, ervaart jaren na de scheiding nog steeds geweld. Een relatiebreuk of echtscheiding kan ook net een trigger zijn om geweld te beginnen plegen, of meer of erger dan voordien. De dader tracht op die manier opnieuw controle te krijgen over de situatie. Naar schatting zijn er in België elk jaar zo’n 140 cases van potentieel dodelijk geweld op vrouwen*.
Meer info: het onderzoek naar de rol van familierechters en notarissen en de beleidsaanbeveling over echtscheidingen en (ex-)partnergeweld vindt u terug op onze website.
* Elk jaar zijn er gemiddeld 30 feminicides. voor zover geweten is. Deze cijfers zijn er op basis van krantenartikelen en de blog ‘Stop Feminicide’. Het werkelijke aantal moorden of pogingen tot doodslag in het kader van intrafamiliaal geweld, worden nog niet geregistreerd. Het Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen schat - op basis van cijfers van het College van procureurs-generaal - dat er elk jaar zo’n 140 cases zijn van dodelijk partnergeweld of pogingen daartoe.